Δυσανεξία στη γλουτένη: Τι πρέπει να αποφεύγουμε

Τι είναι η γλουτένη; 

Η γλουτένη είναι μια φυτική πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, στο κριθάρι και στη σίκαλη. Η γλουτένη είναι αυτή που δημιουργεί τις ίνες στο ψωμί και βοηθάει στο φούσκωμα των αρτοσκευασμάτων. 

Τι είναι η κοιλιοκάκη; 

Η κοιλιοκάκη, είναι μια αυτοάνοση και χρόνια νόσος του γαστρεντερικού συστήματος, κατά την οποία η γλουτένη που προσλαμβάνεται από τη διατροφή αλλοιώνει το τοίχωμα του εντέρου. Το αποτέλεσμα είναι η μειωμένη ικανότητα απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από το έντερο και παράλληλα η εμφάνιση φλεγμονής.

Η νόσος στις μέρες μας εμφανίζεται σε 1 στα 100 άτομα, και η συχνότητα εμφάνισης της είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, ενώ αυξημένη συχνότητα εκδήλωσης της νόσου εμφανίζουν και τα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες. (1) 

Τι είναι η δυσανεξία στη γλουτένη;

Η δυσανεξία στη γλουτένη αποτελεί ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από γαστρεντερικά και εξω γαστρεντερικά συμπτώματα μετά την κατανάλωση τροφίμων με γλουτένη, και υποχώρηση αυτών μετά από αποκλεισμό τους, σε άτομα που δεν έχουν κοιλιοκάκη. Όπως θα δείτε παρακάτω στην κοιλιοκάκη υπάρχουν κάποιοι βιολογικοί δείκτες, οι οποίοι μπορούν να θέσουν τη διάγνωση της νόσου. Όμως δεν υπάρχει κάποιος βιολογικός δείκτης διάγνωσης της δυσανεξίας στη γλουτένη.

Με βάση τα παραπάνω η διάγνωση της δυσανεξίας στη γλουτένη γίνεται μέσω της παρατήρησης των συμπτωμάτων και των τροφών που τα πυροδοτούν. Στην συγκεκριμένη δυσανεξία, προτείνεται ο περιορισμός της γλουτένης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να δοκιμαστούν και δίαιτες χαμηλές σε FODMAP, οι οποίες χρησιμοποιούνται στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, καθώς οι δύο παθήσεις έχουν κοινά συμπτώματα. Τέλος, να αναφερθεί ότι δεν έχουν ακόμη διασαφηνιστεί τα αίτια εμφάνισης της δυσανεξίας. (6,7)

Συμπτώματα και διάγνωση κοιλιοκάκης

Τα συμπτώματα τα οποία σχετίζονται με την εμφάνιση κοιλιοκάκης είναι τα εξής: 

-Γαστρεντερικά

• φούσκωμα 
• χρόνια διάρροια
• δυσκοιλιότητα 
• αέρια
• δυσανεξία στη λακτόζη, λόγω δυσλειτουργίας του εντέρου 
• χαλαρά, λιπαρά, ογκώδη και με άσχημη οσμή κόπρανα
• ναυτία ή εμετός 
• πόνος στη κοιλιά 
• απώλεια βάρους

-Λοιπά Συμπτώματα 

• δερματίτιδα
• κόπωση
• πόνοι στις αρθρώσεις και στα οστά 
• άγχος ή κατάθλιψη 
• πονοκέφαλοι, προβλήματα ισορροπίας, κρίσεις
• καθυστερημένη εμμηναρχή ή μη συνεπής έμμηνος ρύση, υπογονιμότητα, 
• άφθες, ξηροστομία, κόκκινη, λεία, γυαλιστερή γλώσσα

Η διάγνωση περιλαμβάνει την κλινική εξέταση του γιατρού, ο οποίος θα αξιολογήσει τα συμπτώματα, αιματολογικές εξετάσεις και βιοψία του λεπτού εντέρου μέσω γαστροσκόπησης. Στις αιματολογικές εξετάσεις μετράται η συγκέντρωση ορισμένων αντισωμάτων, τα οποία είναι ειδικά ως προς την κοιλιοκάκη, και όταν είναι αυξημένα υποδηλώνουν παρουσία της νόσου. Παρόλα αυτά, απαιτείται και η επιβεβαίωση της διάγνωσης της νόσου μέσω γαστροσκόπησης. (2)

Αιτίες εμφάνισης της κοιλιοκάκης 

Οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση κοιλιοκάκης είναι τόσο γενετικοί, όσο και περιβαλλοντικοί. Ειδικότερα, υπάρχουν κάποια γονίδια τα οποία έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση κοιλιοκάκης, ενώ η παράλληλη κατανάλωση γλουτένης μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Επιπλεον, οι μολύνσεις από ιούς, η ηλικία εισαγωγής της γλουτένης στη διατροφή και ο πρόωρος τερματισμός του θηλασμού, είναι και αυτοί παράγοντες που φαίνεται να συνεισφέρουν σε κάποιον βαθμό στην εμφάνιση της κοιλιοκάκης. (3)

Θεραπεία Κοιλιοκάκης 

Η θεραπεία της κοιλιοκάκης γίνεται με συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής, στο οποίο δεν καταναλώνονται τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, και το άτομο πρέπει να το ακολουθεί εφ’ όρου ζωής. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποια μέθοδος που να θεραπεύει εντελώς τη νόσο, επομένως η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης είναι η μόνη επιλογή. 

Τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη 

Τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη και πρέπει να μην καταναλώνονται από ένα άτομο με δυσανεξία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη είναι προϊόντα σιτηρών όπως ζυμαρικά, ψωμί, αρτοσκευάσματα κ.α. Η γλουτένη μπορεί να βρεθεί και σε τρόφιμα που εκ φύσεως δεν περιέχουν γλουτένη, λόγω επιμόλυνσης, όπως συμβαίνει για παράδειγμα κατά τη χρήση του ίδιου σκεύους για το σερβίρισμα μακαρονιών και ρυζιού (δεν περιέχει γλουτένη). Η κατανάλωση ακόμη και αυτών των τροφίμων που μπορεί να περιέχουν ελάχιστη ποσότητα γλουτένης λόγω της επιμόλυνσης, μπορεί να πυροδοτήσει τα συμπτώματα ενός πάσχοντα. Γι’ αυτό και χρειάζεται προσοχή στο χειρισμό των διάφορων μαγειρικών σκευών, ενώ είναι σημαντικό όταν ένα άτομο επιθυμεί να καταναλώσει φαγητό απ’ έξω να ενημερώσει το κατάστημα σχετικα με τη νόσο, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Παρακάτω μπορείτε να δείτε έναν συγκεντρωτικό πίνακα των τροφίμων που περιέχουν και δεν περιέχουν γλουτένη (5): 

Επίσης, υπάρχουν πια στην αγορά πληθώρα τροφίμων χωρίς γλουτένη, όπως ψωμί, πίτες, δημητριακά, μπισκότα, ζύμη για πίτσα κ.α. τα οποία μπορούν να καταναλωθούν από άτομα με κοιλιοκάκη. Ωστόσο, τα προϊόντα αυτά είναι κατα κανόνα χαμηλότερης θρεπτικής αξίας από τα αντίστοιχα με γλουτένη, διότι δεν περιέχουν φυτικές ίνες και έχουν αρκετή ποσότητα σακχάρων. Επιπλέον, μία διατροφή ελεύθερη γλουτένης λόγω της φύσης της δεν παρέχει σε επαρκή ποσότητα όλα τα θρεπτικά συστατικά, καθώς μπορούν να εμφανιστούν ελλείψεις σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ασβέστιο και σίδηρο. Επομένως, καλό είναι όταν ένα άτομο διαγνωστεί με κοιλιοκάκη να συμβουλευτεί έναν διαιτολόγο-διατροφολόγο, ώστε να τον καθοδηγήσει και να τον εκπαιδεύσει, με σκοπό να τρέφεται κατάλληλα για τη εξάλειψη των συμπτωμάτων της νόσου, αλλά και για να μην παρουσιάσει διατροφικές ελλείψεις. (4)

Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης: Πως κατέληξε να γίνει ένα trend; 

Πολλοί από εσάς μπορεί να έχετε ακούσει ότι η γλουτένη ενδεχομένως να έχει αρνητικές επιδράσεις  στην υγεία ή να σχετίζεται με την πρόσληψη βάρους και άλλους τέτοιες φήμες. Αυτές άρχισαν να διαδίδονται πριν μια δεκαετία περίπου, όταν αρκετές διάσημες του Hollywood άρχισαν να ακολουθούν δίαιτα χωρίς γλουτένη, αναφέροντας ότι τους βοήθησε στο να χάσουν κιλά, στη βελτίωση της υγείας τους κ.α. Έτσι το κοινό παρατηρώντας τις διατροφικές συνήθειες των αγαπημένων τους διάσημων, άρχισε να τις μιμείται, πιστεύοντας ότι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι ευεργετική για την υγεία, με αποτέλεσμα σήμερα αρκετά άτομα να ακολουθούν αυτή τη διατροφή, χωρίς όμως να εμφανίζουν κάποια νόσο.

Παρόλα αυτά, σε καμία περίπτωση η κατανάλωση γλουτένης δε συνδέεται με την πρόσληψη βάρους ή με αρνητικές επιδράσεις στην υγεία και δεν συστήνεται η αποφυγή της, παρά μόνο στην περίπτωση διαγνωσμένης κοιλιοκάκης ή δυσανεξίας στη γλουτένη. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως μια διατροφή χωρίς γλουτένη μπορεί να μην είναι αρκετά θρεπτική, καθώς υπάρχει πιθανότητα να μην λαμβάνονται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Το γεγονός αυτό αποτελεί άλλον ένα λόγο για τον οποίο δεν πρέπει κάποιος να ακολουθήσει μια διατροφή ελεύθερη γλουτένης. 

Συμπερασματικά

Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση νόσος κατά την οποία το άτομο πρέπει να ακολουθεί δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, εφ’ όρου ζωής, καθώς διαφορετικά θα εμφανιστούν σοβαρές επιπτώσεις στην συνολική υγεία του οργανισμού. Αντίθετα η δυσανεξία στη γλουτένη αποτελεί μια διαταραχή στην πέψη της γλουτένης, η οποία όμως δεν επιδρά με αρνητικό τρόπο στην υγεία του ατόμου, πέρα από τα ανεπιθύμητα γαστρεντερικά συμπτώματα που εμφανίζονται. Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης δεν προτείνεται σε καμία άλλη περίπτωση πέρα από τις δύο που προαναφέρθηκαν, καθώς δεν φαίνεται να έχει οφέλη στην υγεία ή τη ρύθμιση του βάρους, ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε διατροφικές ελλείψεις.