Η προσφορά φαγητού ως μέσο αγάπης

Η κατανάλωση φαγητού πέρα από την ανάγκη της πείνας.

Η “προσφορά φαγητού” μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δείξει στοργή σε αγαπημένα πρόσωπα, φιλοξενία σε αγνώστους ή για να τηρήσει και να εκφράσει θρησκευτικές πεποιθήσεις. Η διατροφική συμπεριφορά υπερβαίνει τη σίτιση και την ανακούφιση της πείνας. Η οικογένεια, οι φίλοι και η πολιτιστική κληρονομιά διαμορφώνουν τις διατροφικές προτιμήσεις των ατόμων.

Οι φυσιολογικές ιδιότητες των τροφίμων επηρεάζουν τη διάθεση μας μέσω νευροδιαβιβαστών και ενδοκρινικών αποκρίσεων [1]. Πιο συγκεκριμένα, η κατανάλωση φαγητού σχετίζεται με:

• Μειωμένα συναισθήματα άγχους, ανικανότητας και κατάθλιψης
• Μειωμένα συναισθήματα απώλειας ελέγχου και αγωνίας
• Αυξημένα συναισθήματα χαράς
• Αυξημένα συναισθήματα παρηγοριάς και ανταμοιβής

Για παράδειγμα, το άνοιγμα μιας σαμπάνιας συχνά σηματοδοτεί τον εορτασμό μιας επιτυχίας και η κατανάλωση (ίσως και μεγάλης ποσότητας) παγωτού συχνά σημαίνει παρηγοριά μετά από μια απογοήτευση. Τα βρέφη μαθαίνουν από μικρή ηλικία να συνδέουν το φαγητό με την καταπραϋντική και κοινωνική αλληλεπίδραση [2]. Αργότερα στη ζωή, οι άνθρωποι προετοιμάζουν και προσφέρουν φαγητό σε φίλους, γνωστούς, ρομαντικούς συντρόφους, παιδιά και μερικές φορές ακόμη και σε αγνώστους. Τα τρόφιμα που προσφέρονται μπορεί να διαφέρουν ως συνάρτηση της έκφρασης συναισθημάτων από τους άλλους και συχνά αποτελούν μεταφορά για άνεση, ανταμοιβή ή γιορτή.

Οι επιλογές τροφίμων ανάλογα τη συναισθηματική μας κατάσταση

"Άτομα με στρες καταναλώνουμε τρόφιμα πλούσια σε ενέργεια όπως σνακ ή τυποποιημένα, ενώ άτομα με καταθλιπτική διάθεσης φαίνεται ότι παρουσιάζουν λαχτάρα για σοκολάτα"

Οι συναισθηματικές καταστάσεις επηρεάζουν το πότε οι άνθρωποι τρώνε, το πόσο τρώνε και ποια τρόφιμα επιλέγουν να καταναλώσουν. Η κατανάλωση τροφής, με τη σειρά της, επηρεάζει τις επόμενες συναισθηματικές καταστάσεις [3]. Ενώ το κάθε άτομο είναι διαφορετικό, σύμφωνα με έρευνες φαίνεται ότι, άτομα με στρες καταναλώνουμε τρόφιμα πλούσια σε ενέργεια όπως σνακ ή τυποποιημένα, ενώ άτομα με καταθλιπτική διάθεσης φαίνεται ότι παρουσιάζουν λαχτάρα για σοκολάτα [4].

Όπως πολλές φορές, μιλώντας για το συναισθηματικό φαγητό στις συνεδρίες διατροφής, όταν βρισκόμαστε σε μια συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση, συνήθως επιλέγουμε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακα, ζάχαρη ή/και λιπαρά. Όπως πχ μια πίτσα, ή ζυμαρικά ή κάτι που περιλαμβάνει ψωμί και σπάνια λαχταράμε ένα φιλέτο κοτόπουλο ή ψάρι!

Κοινωνικές πτυχές της διατροφής

Οι διατροφικές προτιμήσεις δεν διαμορφώνονται μεμονωμένα. Το φαγητό είναι μια εγγενώς κοινωνική συμπεριφορά. Ένα γεύμα που μοιράζεται με άλλους χαίρει μεγαλύτερης εκτίμησης και θεωρείται πιο “κατάλληλο” γεύμα από το φαγητό που καταναλώνει κάποιος μόνος του, -εξάλλου είναι πλέον κομμάτι της Μεσογειακής Πυραμίδας-.

Το να μοιράζεσαι ένα γεύμα φαίνεται να είναι ένα ιδιαίτερα προσαρμοστικό χαρακτηριστικό ακόμη και μεταξύ των ατόμων εκτός της οικογένειας, καθώς μπορεί να επιδεικνύει τη συμφωνία μιας συνεργασία, να συσφίγγει τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων ή ακόμα να δημιουργεί ευκαιρίες γνωριμίας ενός ερωτικού συντρόφου [5].

"Οι άνθρωποι τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερα γεύματα όταν τρώνε με μέλη της οικογένειας και στενούς φίλους παρά όταν τρώνε με συναδέλφους ή συμμαθητές. Το μέγεθος του γεύματος μειώνεται καθώς μειώνεται η κοινωνική οικειότητα."

Κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και το πόσο ακριβώς η παρουσία των άλλων επηρεάζει τη διατροφική μας συμπεριφορά. Σε μια έρευνα παρατήρησαν ότι, όσο πιο στενή ήταν η σχέση με κάποιον, τόσο μεγαλύτερο ήταν το γεύμα που έτρωγαν οι άνθρωποι παρουσία αυτού του ατόμου [6]. Οι άνθρωποι έτειναν να καταναλώνουν μεγαλύτερα γεύματα όταν έτρωγαν, για παράδειγμα, με μέλη της οικογένειας και στενούς φίλους παρά όταν έτρωγαν με συναδέλφους ή συμμαθητές. Το μέγεθος του γεύματος μειώθηκε καθώς μειώθηκε η κοινωνική οικειότητα, με τα γεύματα να είναι τα μικρότερα όταν καταναλώνονται στο σπίτι χωρίς την παρουσία άλλων ατόμων. Ένας από τους λόγους φαίνεται να είναι ότι τείνουμε να μιμούμαστε το άτομο με το οποίο τρώμε. Φανταστείτε να καταναλώνετε ένα γεύμα με κάποιο άτομο που τρώει με πολύ γρήγορους ρυθμούς, ή καταναλώνει πολύ μεγάλες μερίδες, ή το ακριβώς αντίθετο.

Κάτι επίσης, αξιοσημείωτο είναι ότι έρευνες έχουν δείξει πως οι κοινωνικές σχέσεις όχι μόνο επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά, αλλά ότι η διατροφική συμπεριφορά μπορεί επίσης να είναι αντανάκλαση – ή ακόμα και να χρησιμεύσει για την ενίσχυση των σχέσεων. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη όταν δύο άτομα πρόσφεραν ο ένας στον άλλο φαγητό, οι παρατηρητές βαθμολόγησαν τη σχέση τους ως πιο στενή από ό,τι όταν δεν προσφέρθηκε φαγητό. Αν δύο άτομα μοιράζονταν το φαγητό ταΐζοντας ο ένας τον άλλον, οι παρατηρητές βαθμολόγησαν τη σχέση τους ως ακόμη πιο στενή [7]. Έτσι, κατέλειξαν στο συμπέρασμα ότι το να μοιράζεσαι φαγητό-γεύμα είναι σημαντικός μη λεκτικός δείκτης αγάπης. Επιπλέον, μια έρευνα έδειξε ότι άνθρωποι που φαντάζονται τον σύντροφό τους να μοιράζεται ένα γεύμα με έναν πιθανό “τρίτο πρόσωπο” βίωσαν περισσότερη ζήλια από ό,τι όταν φαντάζονται τον σύντροφό τους σε μια πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση χωρίς να μεσολαβεί κάποιο γεύμα [8]. Τέλος, το να μοιράζεσαι ένα γεύμα με συγγενείς βρέθηκε ότι ήταν ο πρωταρχικός τρόπος για να γνωριστείτε ο ένας με την οικογένεια του άλλου – και χρησίμευσε ως σήμα ότι η σχέση γινόταν πιο σοβαρή – ενώ τα ραντεβού περιστρέφονταν κυρίως γύρω από το φαγητό μαζί σε εστιατόρια ή στο σπίτι του άλλου [9].

Έτσι φαίνεται ότι το να μοιράζονται ένα γεύμα, οι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται ως σημαντικό δείκτη – και μέσο για την εδραίωση και αύξηση – της οικειότητας, της φιλίας και της αγάπης.

Ρύθμιση της Ενσυναίσθησης

Μέχρι τώρα έχουμε κατανοήσει τους μηχανισμούς μεταξύ κατανάλωσης φαγητού και θετικών συναισθημάτων. Το ερώτημα είναι λοιπόν, γιατί προκαλούνται θετικά συναισθήματα και στο άτομο που παρέχει το φαγητό; Η απάντηση βάσει τη βιβλιογραφία φαίνεται να είναι μέσω του αισθήματος της ενσυναίσθησης. Ως ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του. Οι άνθρωποι παρακινούνται να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους, αλλά η ενσυναίσθηση πυροδοτεί το κίνητρο να ρυθμίζουν και τα συναισθήματα των άλλων. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε τη συναισθηματική κατάσταση ενός άλλου ατόμου – οδηγεί τους ανθρώπους να δείχνουν ανησυχία και να αισθάνονται συμπόνια για το άτομο που έχει ανάγκη. Αυτά τα συναισθήματα ενσυναίσθησης μπορεί, με τη σειρά τους, να οδηγήσουν σε ένα κίνητρο για να δείξουμε υποστήριξη και βοηθητική συμπεριφορά (π.χ. συμπόνια, οίκτο). Ωστόσο, το να φαντάζεστε ότι βρίσκεστε στη θέση ενός ατόμου μπορεί να οδηγήσει σε προσωπική δυσφορία. Οι άνθρωποι στη συνέχεια καλούνται να διαχειριστούν και τα δικά τους συναισθήματα, και έτσι η βοήθεια που θέλουν να προσφέρουν να γίνεται, ας πούμε, λιγότερο ανιδιοτελής.

Για παράδειγμα, το να δεις την απογοήτευση ενός συντρόφου που δεν έλαβε μια περιζήτητη προαγωγή, μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα προσωπικής στεναχώριας και ενσυναίσθησης, κάτι που μπορεί να παρακινήσει την ρύθμιση της ενσυναίσθησης μέσω της προσφοράς φαγητού όπως πχ μπισκότα. Ως αποτέλεσμα, το άτομο που εξ αρχής βρισκόταν στην δυσάρεστη θέση -δεν πήρε την προαγωγή- καταναλώνοντας τα μπισκότα- θα νιώσει πιο θετικά συναισθήματα. Με τη σειρά του, το άτομο που πρόσφερε τα μπισκότα, θα νιώσει επίσης καλύτερα. Τέλος, προηγούμενες συσχετίσεις που υπάρχουν στη μνήμη τόσο εντός του παρόχου -του ατόμου που έφτιαξε τα μπισκότα- όσο και στον παραλήπτη, σχτικά με τα μπισκότα και κοινωνικές σχέσεις (π.χ. ψήσιμο μπισκότων με έναν γονέα, κατανάλωση τους σε πάρτι, κατανάλωση τους με φίλους), καθώς και η παροχή/λήψη υποστήριξης που έκανε και τα δύο άτομα να αισθάνονται καλύτερα μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα αυξημένης διαπροσωπικής εγγύτητας [9].

Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να δείξει κάποιος συμπαράσταση και ενσυναίσθηση σε μια δύσκολη στιγμή. Όπως για παράδειγμα, μια αγκαλιά ή ενθάρρυνση ή μια συμβουλή. Γιατί το να προσφέρεις φαγητό στον άλλο έχει τόση μεγάλη επιρροή;

1. Ο πιο σημαντικός λόγος είναι όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η παιδική ηλικία, η προσφορά φαγητού και το συναίσθημα που έχει αποτυπωθεί μεταξύ γονέα και παιδιού.
2. Επιπλέον, ιδιαίτερη σημασία έχει και το είδος φαγητού που θα προσφέρει. Αν είναι “comfort food” και για τους δύο και τι είδος συναισθήματος ξυπνά.
3. Επίσης, η προσφορά φαγητού είναι ένας άμεσος τρόπος για να ικανοποιηθεί μια βασική ανάγκη ενός άλλου ατόμου, δηλαδή η πείνα.
4. Επιπλέον, το να προσφέρεις φαγητό σε κάποιον, στέλνει ένα ισχυρό, αλλά σιωπηρό μήνυμα, ότι θέλει το άλλο άτομο να ζήσει – σε τελική ανάλυση, η τροφή είναι απαραίτητη για να επιβιώσει.
5. Τέλος, η προσφορά φαγητού έχει επίσης καθολική ποιότητα. Είναι δηλαδή κάτι αδιαμφισβήτητο. Ένας άλλος τρόπος να δείξει κάποιος συμπαράσταση-υποστήριξη είναι κάτι υποκειμενικό, κάποιος μπορεί να χρειάζεται μια συμβουλή, κάποιος μια αγκαλιά, κάποιος απόλυτη ηρεμία! Η προσφορά φαγητού μπορεί να ενώσει ανθρώπους και να δείξει αγάπη ανεξαρτήτως τη σχέση που υπάρχει μεταξύ τους. Μπορεί να ενώσει αγνώστους, ακόμα και όπως έχει δείξει η ιστορία να μετατρέψει τους εχθρούς σε συμμάχους.

Εσείς τελικά, χρησιμοποιείτε την προσφορά φαγητού ως μέσο εκδήλωσης αγάπης;