Διατροφικές Διαταραχές

Τι είναι οι διατροφικές διαταραχές; 

Οι διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από υπερβολική ενασχόληση του ατόμου με το βάρος και την εικόνα του σώματος του και μπορούν να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές, όπως αυστηρές δίαιτες, υπερβολική ενασχόληση με τη γυμναστική, χρήση καθαρτικών, πρόκληση εμετού ή υπερκατανάλωση τροφής κ.α. Διακρίνονται σε 4 βασικές κατηγορίες:

• Ψυχογενής Ανορεξία 
• Ψυχογενής Βουλιμίας
• Επεισοδιακή Υπερφαγία 
• Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής Μη-Προσδιοριζόμενων αλλιώς, όπου ενδεικτικά εντάσσονται η ορθορεξία, η pica κ.α. (1)

Οι διατροφικές διαταραχές εμφανίζονται περίπου σε ένα 5% στον γενικό πληθυσμό, με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες, και οι αθλητές σε σχέση με τους μη αθλητές. (2)

Διατροφικές Διαταραχές: Ψυχογενής Ανορεξία 

Η ψυχογενής ανορεξία χαρακτηρίζεται από διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος, με εμμονή για απώλεια βάρους και λεπτό σώμα, γεγονός που οδηγεί στον ακραίο περιορισμό τροφής, ενώ παράλληλα μπορεί να παρατηρούνται και άλλες συμπεριφορές, που να συμβάλλουν στη μείωση του βάρους, π.χ. πρόκληση εμετών, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών και υπερβολική γυμναστική.  (1)

Η συχνότητα εμφάνισης της ανέρχεται στο 0,3 έως 1% στις γυναίκες, ενώ στους άνδρες είναι 10 φορές μικρότερη. Ένα από τους λόγους που οι άνδρες έχουν χαμηλότερο ποσοστό εμφάνισης ψυχογενούς ανορεξίας είναι ότι πολλοί μπορεί και να μείνουν αδιάγνωστοι, γεγονός που υποδεικνύει ότι η πραγματική συχνότητα εμφάνισης της νόσου στον ανδρικό πληθυσμό είναι μεγαλύτερη. (2)

Η αιτιολογία της νόσου είναι πολυπαραγοντική και συμβάλλουν τόσο βιολογικοί, όσο και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Ειδικότερα, όσον αφορά τους βιολογικούς παράγοντες, η κληρονομικότητα και η μειωμένη δραστηριότητα της ορμόνης νορεπινεφρίνης ή ορισμένων προϊόντων μεταβολισμού των υδατανθράκων, είναι οι βασικοί βιολογικοί παράγοντες κινδύνου. Όσον αφορά του ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, αυτοί είναι πολλοί, όμως οι πιο κυρίαρχοι είναι τα σύγχρονα ιδεώδη ομορφιάς, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έντονη δυσαρέσκεια για το σωματικό βάρος, η πίεση από την οικογένεια κ.α. (2,3)

Διατροφικές Διαταραχές: Ψυχογενής Βουλιμία 

Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερφαγίας, μετά από τα οποία ακολουθεί κάποια αντιρροπιστική συμπεριφορά, όπως πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών. Η βουλιμία συνήθως έχει 1-3 επεισόδια κατά μέσο όρο ανά εβδομάδα. Αν αυτά είναι περισσότερα, τότε έχουμε τις εξής κατηγορίες: 

• Μέτρια: 4-5 επεισόδια 
• Σοβαρή: 8-13 επεισόδια 
• Ακραία: πάνω από 14 την εβδομάδα

Η συγκεκριμένη νόσος εμφανίζεται σε ποσοστό 1-2 % στην κοινότητα και το 90% των ατόμων που την εμφανίζουν είναι γυναίκες. (1,2,3)

Οι παράγοντες κινδύνου της διαταραχής είναι παρόμοιοι με τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες της ψυχογενούς ανορεξίας, και έχουν να κάνουν με την εικόνα του σώματος και τα πρότυπα για το ωραίο και λεπτό σώμα. (3)

Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας 

Η διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από υπερβολική κατανάλωση τροφής, σε ποσότητα μεγαλύτερη από ότι μπορούν οι περισσότεροι άνθρωποι να καταναλώσουν. Η διαταραχή αυτή εμφανίζεται σε ποσοστό 0,7-4,3% στον γενικό πληθυσμό. 

Για την εμφάνιση της επεισοδιακής υπερφαγίας παίζουν τόσο ψυχολογικοί παράγοντες ρόλο, όσο και γενετικοί, καθώς φαίνεται να παίζει ρόλο η σχέση του βάρους των γονιών με το βάρος των παιδιών. Όσον αφορά τους ψυχολογικούς παράγοντες, οι εσφαλμένες διαιτητικές συνήθειες, η απώλεια ελέγχου πάνω στην τροφή και η ύπαρξη οικογενειακών προβλημάτων φαίνεται να έχουν τη μεγαλύτερη σημασία. (3)

Διάγνωση Διατροφικών Διαταραχών

Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια για κάθε διαταραχή τα οποία πρέπει να πληρούνται, ώστε να τεθεί η διάγνωση. 

-Κριτήρια Διάγνωσης Ψυχογενούς Ανορεξίας

1. Περιορισμός της λήψης τροφής 
2. Χαμηλό σωματικό βάρος
3. Φόβος για αύξηση τους βάρους
4. Διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος 
5. Αμηνόρροια, δηλαδή μη εμφάνιση της εμμήνου ρύσεως για 3 μήνες τουλάχιστον (για τις γυναίκες)

-Κριτήριο Διάγνωσης της Επεισοδιακής Υπερφαγίας

1. Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, δηλαδή κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας φαγητού, σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (μεγαλύτερη από αυτή που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φάνε στο ίδιο χρονικό διάστημα). Το άτομο νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο με το φαγητό κατά τη διάρκεια του επεισοδίου.
2. Κατά τη διάρκεια των κρίσεων υπερφαγίας να παρατηρούνται τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα:

• Να τρώει πολύ πιο γρήγορα από ότι συνήθως.
• Να τρώει μέχρι να αισθανθεί δυσάρεστα φουσκωμένος/η.
• Να τρώει μεγάλες ποσότητες τροφής χωρίς να αισθάνεται πείνα.
• Να τρώει μόνος/η επειδή αισθάνεται άσχημα για το πόσο πολύ τρώει.
• Να αισθάνεται αηδιασμένος/η με τον εαυτό, κατάθλιψη ή ενοχή μετά την υπερφαγία.

1. Υπάρχει έντονη στεναχώρια όσον αφορά τα επεισόδια υπερφαγίας.
2. Τα επεισόδια να συμβαίνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, για 3 μήνες.
3. Τα επεισόδια υπερφαγίας να μην συμβαίνουν στα πλαίσια ψυχογενούς βουλιμίας ή ψυχογενούς ανορεξίας.

-Κριτήρια Διάγνωσης Ψυχογενούς Βουλιμίας

1. Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, δηλαδή κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας φαγητού, σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (μεγαλύτερη από αυτή που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φάνε στο ίδιο χρονικό διάστημα). Το άτομο νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο με το φαγητό κατά τη διάρκεια του επεισοδίου.
2. Μείωση της παχυντικής επίδρασης της τροφής με αυτοπροκαλούμενους έμετους, κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων φαρμάκων
3. Η υπερφαγία καθώς και οι αντιρροπιστικές συμπεριφορές συμβαίνουν κατά μέσο όρο δύο φορές την εβδομάδα για 3 μήνες
4. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου επηρεάζεται υπέρμετρα από το βάρος και το σχήμα του σώματός του

(3)

Θεραπεία Διατροφικών Διαταραχών 

Η θεραπεία των διατροφικών διαταραχών βασίζεται σε τρεις προσεγγίσεις: ψυχοθεραπεία, διατροφική συμβουλευτική και φαρμακοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί το πιο βασικό κομμάτι της θεραπείας των διατροφικών διαταραχών, γι αυτό και είναι απαραίτητο αυτά τα άτομα να παραπέμπονται σε έναν ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή. Παράλληλα, σημαντικός είναι και ο ρόλος ενός διαιτολόγου, ο οποίος θα βοηθήσει το άτομο να ξεκινήσει και πάλι να ακολουθεί σωστές διατροφικές συνήθειες, ώστε να επαναφέρει την υγεία του στα φυσιολογικά επίπεδα, η οποία λόγω της ανεπαρκούς πρόσληψης ενέργειας και θρεπτικών συστατικών έχει επηρεαστεί. (3,4)

Η φαρμακοθεραπεία μπορεί να προταθεί από τον θεράποντα γιατρό ως συμπληρωματική θεραπεία, καθώς μπορεί να μειώσει τις αρνητικές σκέψης, τα συμπτώματα κατάθλιψης αλλά και τις αυτοκτονικές τάσεις που έχουν καμιά φορά κυρίως τα άτομα που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία. (1)

Τι πρέπει να κάνει κανείς όταν έχεις άτομο με διατροφική διαταραχή στο περιβάλλον σου;

Εάν ένα άτομο στον στενό σας κύκλο πάσχει από διατροφική διαταραχή, τότε πρέπει να του δείξετε την στήριξη σας. Μην προσπαθήσετε να τον πείσετε για να κάνει το αντίθετο, π.χ. να του πείτε να φάει, ενώ δεν τρώει λόγω της ψυχογενής ανορεξίας. Δείξτε του πως είστε εκεί για εκείνον/η και τονίστε του ότι για να απαλλαχθεί πραγματικά από τη διαταραχή, θα πρέπει να συμβουλευτεί κάποιους ειδικούς, όπως ένα ψυχολόγο και ένα διαιτολόγο. Μπορεί να μην είναι έτοιμος/η να κάνει ακόμα αυτό το βήμα, αλλά τονίστε του ότι εσείς θα είστε εκεί μέχρι να βρει το κουράγιο να το κάνει.